Een hoax is een grap of een poets, waarmee men een grote groep mensen voor de gek wil houden. Er zijn in de geschiedenis talrijke voorbeelden van hoaxen die de mensheid hebben misleid. Een hoax is meestal niet kwaad bedoeld, maar kan gevolgen hebben die minder onschuldig zijn. Zoals je hieronder kunt lezen, brak er af en toe paniek uit naar aanleiding van een hoax. Soms werden ook bevolkingsgroepen ten onrechte beschuldigd van valse feiten.
De doktersfoto van Nessie
Reeds eeuwenlang doen verhalen de ronde over een gigantisch zeemonster dat zou leven in het Schotse Loch Ness. Talrijke foto’s en een paar filmbeelden van monster ‘Nessie’ deden de ronde, waarvan de meeste vals bleken te zijn. Het bekendste voorbeeld is de zogenaamde ‘doktersfoto’, die in 1934 genomen zou zijn door dokter Robert Wilson, een gerespecteerd chirurg en kolonel. Wilson beweerde dat hij zijn kiekje had gemaakt op 19 april 1934, toen hij langs de noordelijke oever van het meer reed. Hij zag iets bewegen in het water en stopte om een foto te maken. Jarenlang werd de doktersfoto aanzien als een overtuigend bewijs van het bestaan van Nessie. Een nadere studie van de afbeelding in 1984 toonde aan dat het waarschijnlijk over een grap ging. Uiteindelijk bekende in 1990 ene Christian Spurling op zijn sterfbed dat hij betrokken was geweest in een complot om een valse foto van Nessie te maken. Het voorwerp op de foto was een imitatie van een slangenkop, bevestigd op een speelgoedonderzeeër.
Het dagboek van Hitler dat vijf miljoen euro waard was
Het Duitse weekblad Der Stern kwam in 1983 met het nieuws dat de dagboeken van Hitler waren gevonden. Het blad publiceerde een aantal fragmenten uit de 60 delen van Hitlers notities. Der Stern had de dagboeken voor tien miljoen Duitse mark (vijf miljoen euro) gekocht van ene Konrad Kujau, een verzamelaar van nazidocumenten. Experten beweerden dat de boeken geschreven waren in het handschrift van Hitler. Het duurde echter niet lang voordat aan het licht kwam dat het om een vervalsing ging. Reeds twee weken na de publicatie van de eerste dagboekfragmenten, bleek dat bepaalde beschreven gebeurtenissen niet overeenstemden met geschiedkundige feiten. Enige tijd later werd bewezen dat het gebruikte papier en de inkt geproduceerd moesten zijn na 1954. Konrad Kujau bekende de vervalsing en werd veroordeeld tot een jarenlange gevangenisstraf.
De Protocollen van de Wijzen van Sion
De Joden zouden een masterplan hebben om de wereld te domineren. Dat werd althans beweerd op basis van de ‘Protocollen van de Wijzen van Sion‘. Deze ‘Protocollen’ zouden het verslag zijn van een bijeenkomst van Joodse leiders (de Wijzen van Sion), waarin een plan werd voorgesteld om de christenheid omver te werpen en de wereld te domineren. De tekst is vals, maar werd veelvuldig gebruikt door antisemieten om de Joden in een slecht daglicht te plaatsen. De ‘Protocollen’ zijn grotendeels een kopie van een pamflet gericht tegen de imperialistische politiek van de Franse keizer Napoleon III. Een groot gedeelte van de tekst is simpelweg overgenomen van dit pamflet, waarbij de naam ‘Napoleon III’ werd vervangen door ‘Joden’ en het woord ‘Frankrijk’ gewijzigd werd in ‘de wereld’.
Idaho: de naam van een Amerikaanse staat afkomstig van een hoax
Idaho is een Amerikaanse deelstaat, gelegen in het noordwesten van de Verenigde Staten. Toen het gebied in de 19de eeuw door Amerikaanse kolonisten werd bevolkt, moest een naam voor het nieuwe territorium worden gekozen. De politieke lobbyist George Maurice Willing, een geboren excentriekeling, stelde de benaming ‘Idaho’ voor. Volgens Willing was deze naam afkomstig van de oorspronkelijke Indianenstammen die in de regio woonden. Het bleek al snel dat Willing de naam gewoon had verzonnen. Ondanks de controverse rond de oorsprong van het woord ‘Idaho’, werd de benaming toch gebruikt toen het Idaho Territory officieel werd gecreëerd in 1863.
De autopsie van de gecrashte aliens in Roswell
Het verhaal van de gecrashte UFO nabij Roswell in de Verenigde Staten is al vele decennia oud. In 1995 kwam de Londense filmproducent Ray Santilli met filmmateriaal op de proppen, dat de dissectie van een buitenaards wezen voorstelt. Deze autopsie zou hebben plaatsgevonden na de UFO-crash in 1947 nabij Roswell. In 2006 gaf Santilli toe dat de film geen originele beelden toont, maar een nagespeelde autopsie. Hij bleef echter beweren dat hij originele fragmenten had bekeken van de autopsie van een alien. Deze beelden waren echter zodanig beschadigd, dat hij ervoor had gekozen om de autopsie terug in scène te zetten. Het is nooit bewezen dat zijn verhaal op waarheid berustte.
Het bekendste vervalste fossiel
Britse paleontologen beweerden in 1912 ten stelligste dat ze de ‘missing link’ hadden gevonden in de menselijke evolutie. In het Engelse plaatsje Piltdown waren de veronderstelde resten aangetroffen van een mensachtig wezen. De fossiele resten werden ontdekt door de amateur-paleontoloog Charles Dawson en bestonden uit delen van een mensachtige schedel en een aapachtige onderkaak. In 1953 werd echter onomstotelijk bewezen dat de vondsten in werkelijkheid fragmenten waren van een menselijke schedel uit de middeleeuwen en een 500 jaar oude onderkaak van een orang-oetan. De identiteit van de vervalser is tot op heden onbekend.
De paus die een vrouw was
De negende eeuwse paus Johannes, of beter pausin Johanna, zou volgens een legende een vrouw zijn geweest. Het verhaal doet de ronde dat pausin Johanna uit Engelse ouders werd geboren, vermomd als man in Athene ging studeren en vervolgens naar Rome reisde. Door haar geleerdheid viel ze in de smaak bij de kardinalen en werd unaniem tot paus verkozen in 853. Twee jaar later zou ze tijdens een processie bevallen van haar eerste kind, waardoor haar ware geslacht aan het licht kwam. Volgens sommige bronnen zou Johanna ter plaatse zijn gestenigd, andere legenden vertellen dat ze naar een klooster werd gestuurd om te rouwen voor haar zonden. De geschiedkundige waarheid van het verhaal is nooit bewezen.
De mechanische schaakmachine die Napoleon versloeg
De ’turk’ was een mechanische schaakmachine die in 1769 werd gebouwd door Wolfgang von Kempelen. De turk was een kast met een schaaktafel erop. Aan de tafel zat een op een Turk lijkende pop, die schaak speelde tegen een tegenstander. In de kast was een ingewikkeld mechanisme aangebracht met allerlei tandwieltjes en hefbomen, dat leek op een mechanische schaakmachine. In werkelijkheid verstopte zich echter een menselijke schaakspeler in de kast. Von Kempelen nam de turk mee op een rondreis door Europa. Hij liet de turk schaakspelen tegen Napoleon, die het spel zou hebben verloren.
De Katholieke Kerk opgekocht door Microsoft
In 1994 kocht Microsoft de Katholieke Kerk op. Dit werd althans beweerd in een persbericht dat op het internet circuleerde. Bill Gates zou in de Katholieke Kerk een groeimarkt hebben gezien en zou van plan zijn om de rechten op de Bijbel over te kopen van het Vaticaan. Microsoft was gedwongen om dit bericht in alle toonaarden officieel te ontkennen op 16 december 1994. De verspreiders van deze hoax, die de eerste grote internethoax was, werden nooit gevonden.
De bekendste hoax: de invasie door marsmannen in 1938
Wellicht de bekendste hoax uit de geschiedenis ontstond door een hoorspel dat op de Amerikaanse radio werd uitgezonden op 30 oktober 1938. Het hoorspel was een bewerking van het boek ‘War of the Worlds’ van H.G. Wells. De vertolking van dit hoorspel op de avond van Halloween was zo realistisch, dat mensen in paniek de straat op renden. Sommigen trokken naar de locatie in New Jersey om een glimp op te vangen van de landing van marsmannetjes die daar aan de gang zou zijn. Deze gebeurtenis is de geschiedenis ingegaan als het bekendste voorbeeld van een ongewilde en onschuldige hoax, die echter een enorme paniekreactie tot gevolg had.
